Wydarzenia

13 listopada 2017 roku posiedzenie CHTN rozpoczęła wiceprezes dr Halina Bejger przedstawiając porządek zebrania, a dalsze prowadzenie przejął Zygmunt Gardziński i zaanonsował prelegenta dr Pawła Kiernikowskiego. Tematem prelekcji były „ Związki Tadeusza Kościuszki z Ziemią Chełmską”. „On ma pomnik ze wszystkiej ziemi polskiej” tak pisała o Naczelniku Kościuszce wybitna pisarka Maria Dąbrowska. Prelegent podkreślił, że Kościuszko w Krakowie posiada dość osobliwy monument - kopiec, którego rozpoczęcie sypania w dniu 15 września 1820 roku stało się wielkim wydarzeniem nie tylko dla Polaków. W kopcu znalazła się ziemia spod Dubienki, Racławic, Szczekocin, Maciejowic, także z pól bitewnych o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Budowę kopca zakończono 25 października 1823 roku, jego wysokość to 34,1 m, zaś jego objętość obliczono na ok. 64 100 m. Kopiec ten słynny na całą Polskę stał się dowodem na wielkiej sławy Tadeusza Kościuszki. Na Ziemi Chełmskiej jest wiele śladów związanych z naszym bohaterem narodowym. Romantyczną pointą pobytu w Sosnowicy i nieszczęśliwej miłości Ludwiki Sosnowskiej i Tadeusza Kościuszki są w Sosnowicy dwa zrośnięte ze sobą drzewa: dąb i sosna, nazwane ich imionami . Według miejscowej legendy dąb zasadził Kościuszko , sosnę Ludwika Sosnowska, na wieczną pamiątkę ich miłości. Drzewa zasadzono niedaleko siedziby nadleśnictwa Sosnowica i są otoczone szczególną opieką . Obecnie „ Ludwika” sosna zwalona w 2002 roku, leży u stóp „ Tadeusza” dębu. Można posiedzieć w ich otoczeniu i powspominać nieszczęśliwą miłość kapitana do swojej uczennicy. Kolejna miejscowość to Chełm, tu w randze generała majora , T. Kościuszko podczas służbowych podróży 11 lipca 1791 roku modlił się w Katedrze na Górce przed specjalnie z tej okazji odsłoniętym słynnym obrazem Matki Boskiej Chełmskiej. 8 września 1972 roku w Bazylice Chełmskiej odsłonięto wmurowaną tablicę upamiętniającą to wydarzenie. W Domu Pielgrzyma na Górce jest obraz przedstawiający spotkanie Kościuszki podczas tego pobytu z biskupem chełmskim Porfiriuszem Skarbkiem – Ważyńskim i udzielone mu błogosławieństwo. Znaczącą pamiątką w Chełmie jest pomnik Tadeusza Kościuszki znajdujący się na skwerze przy ul. I Pułku Szwoleżerów odsłonięty w 1982 roku. Była to realizacja planów jeszcze z 1917 roku, podjętych przez społeczeństwo z racji 100 rocznicy śmierci Naczelnika, ale ówczesne władze nie zaakceptowały tej budowli. Pomnik , mający wysokość 3,5 m ,przedstawia postać Kościuszki w generalskim mundurze, umieszczoną na prostokątnym postumencie, na niewielkim kopcu z napisem: Tadeusz Kościuszko 1746-1817 z inicjatywy Związku Inwalidów Wojennych- społeczeństwo miast Chełm VI . 1982. Autor SŁ. Mieleszko Wykonawcy – I. Kierski K. Toczyński A .Bartos M. Mazur. Swoistym pomnikiem dla bohatera jest imię jednej z najstarszych szkół Chełma - Szkoła Podstawowa nr 1 im . Tadeusza Kościuszki. W obecnym budynku znajduje się granitowa tablica poświęcona patronowi szkoły w 90 rocznicę powstania szkoły z 2006 roku. Ponadto w Chełmie mamy osiedle mieszkaniowe im. Tadeusza Kościuszki oraz plac poświęcony Naczelnikowi. Kolejne miejscowości Ziemi Chełmskiej związane z bohaterem to Dubienka i Uchańka. Tu podczas wojny rosyjsko –polskiej w obronie Konstytucji 3 Maja 18 lipca 1792 roku na polach Uchańki rozegrała się kilkugodzinna bitwa, w której starła się 5 tyś. dywizja Wojska Polskiego dowodzona przez generała majora T. Kościuszkę z pięciokrotnie silniejszą armią rosyjską dowodzoną przez gen. lejtnanta Michaiła Kachowskiego. Polacy w oparciu o warunki terenowe ( bagna, rzeka Bug, lasy)oraz wykonane fortyfikacje stawili zacięty opór i zapobiegli swobodnemu marszowi wojsk rosyjskich na Warszawę. Tak się złożyło, że po klęsce pod Maciejowicami rosyjski konwój w drodze do Sankt Petersburga z rannym Naczelnikiem 11 listopada 1794 roku zatrzymał się we Włodawie w klasztorze Zakonu OO Paulinów. Włodawa uczciła ten fakt pomnikiem i nadaniem imienia I Liceum Ogółnokształcącemu. Oprócz pomników mieszkańcy Ziemi Chełmskiej uczcili Kościuszkę sypaniem pamiątkowych kopców w : Uchńce, Rejowcu, Pawłowie, Siedliszczu, Małochwieju, Surhowie i Krasnymstawie. PTTK w Chełmie opracowało trasę turystyczną o długości 120,5 km , która prowadzi od kopca Kościuszki w Uchańce , przez Działy Grabowieckie, Wojsławice do Krasnegostawu, organizuje też co roku Rajd Kościuszkowski, a także wydał kilka pamiątkowych medali z wizerunkiem Naczelnika w 1975 , 1981 i 1989 roku z nazwami czterech miejscowości : Sosnowica 1774-1775, Chełm 1791, Dubienka 1792, Włodawa 1794 oraz w 1992 roku z racji 200 rocznicy bitwy pod Dubienką ( Uchańką). Wiele też szkół podstawowych nosi imię Kościuszki : wspomniane w Chełmie, Brzeźnie, Kamieniu , Leśniowicach , Orchowcu, Wojsławicach , Gimnazjum w Dubience, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Krasnymstawie i wspomniane liceum we Włodawie. Podsumowując prelekcję P. Kiernikowski podkreślił ,że nasza ziemia ma wiele związków z tak wspaniałym bohaterem narodowym i że nasze społeczeństwo bardzo ceni te historyczne związki. Prezes Z. Gardziński podziękował prelegentowi i otworzył dyskusję. Z. Lubaszewski uzupełnił informacje podając, że w Sosnowicy do dziś zachowała się oficyna z majątku Sosnowskich, w której mieszkał Tadeusz Kościuszko i zapewne tam spotykał się z Ludwiką Sosnowską. Następnie dr Halina Bejger i prof. Paweł Skrzydlewski przedstawili projekt konferencji „ Prawa dziecka wczoraj i dziś” jako pierwszej z cyklu „Dziecko w kulturze” zachęcając innych do włączenia się w przygotowania.
25 października 2017 roku odbyło się uroczyste spotkanie członków CHTN podsumowujące 20- lecie działalności Towarzystwa. Prezes CHTN Zygmunt Gardziński powitał zebranych, a szczególnie członków CHTN senatora prof. dr hab. Józefa Zająca – obecnie Prorektora PZWS i panią dr Beatę Fałdę również Prorektora PZWS oraz wszystkich zebranych. Jeden z najstarszych członków Towarzystwa Jerzy Grosman wręczył wszystkim obecnym pamiątkowy exlibris podkreślający Jubileusz 20- lecia. Następnie głos zabrał senator RP J. Zając gratulując Jubileuszu , podkreślając fakt, że Towarzystwo jest niezwykle cennym , naukowym wsparciem dla uczelni i życzył dalszej owocnej działalności. Wręczył wraz z panią Prorektor upominek na ręce Prezesa oraz opowiedział o wizytach na uniwersytetach w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, o nawiązaniu partnerskich kontaktów i podjętej współpracy. Następnie Prezes Z. Gardziński przedstawił historię powołania CHTN i funkcjonowania Towarzystwa w okresie 20 – lecia. Za datę założenia Towarzystwa przyjmuje się 30 czerwiec 1997 rok, wówczas odbyło się pierwsze założycielskie zebranie, na którym uchwalono Statut i wybrano Komitet Założycielski w składzie: Leszek Burakowski, Tadeusz Martyniuk, Jerzy Masłowski, Józef Ogonowski. Komitet 11 sierpnia 1997 roku złożył wniosek o wpisanie Towarzystwa do rejestru stowarzyszeń, co nastąpiło 23 marca 1998 roku. 6 maja 1998 roku odbyło się I Walne Zebranie CHTN, na którym wybrano władze statutowe: Prezesem Zarządu został Tadeusz Martyniuk, wiceprezesem Jerzy Masłowski, członkami Zarządu : Longin Bożeński, Zygmunt Gardziński , Eugeniusz Wójcik. Zakres działalności statutowej CHTN obejmuje: organizowanie i prowadzenie własnych szkół wyższych i placówek oświatowo – wychowawczych , Uniwersytetu Trzeciego Wieku, współpracę z instytucjami, których cele są zgodne z celami Towarzystwa, prowadzenie własnych przedsięwzięć naukowych i dydaktyczno – wychowawczych, prowadzenie działalności wydawniczej, popularyzowanie wiedzy o Chełmie i regionie. Siedzibą Towarzystwa na początku był Urząd Miasta przy ul. Lubelskiej 65, w latach 2008 – 2016 Instytut Nauk Humanistycznych PZWS przy ul. Nowy Świat 3 , od 2017 roku główny budynek PWSZ przy ul. Pocztowej 52. Pierwszy skład Zarządu pełnił swoją funkcję do 2002 roku. W latach 2002 -2008 Prezesem był Zygmunt Gardziński , wiceprezesem dr Józef Pituch skarbnikiem Longin Bożeński, sekretarzem Renata Kartaszyńska , członkami : prof. dr inż. Tadeusz Martyniuk, prof. dr hab. Józef Zając, Eugeniusz Wójcik. W latach 2008 – 2016 Prezesem był prof. dr hab. Andrzej Stępnik, wiceprezesem Zygmunt Gardziński, sekretarzem Barbara Brach. W 2017 roku Prezesem został ponownie Zygmunt Gardziński , wiceprezesem dr Halina Bejger, skarbnikiem dr Iwona Lasek- Surowiec, sekretarzem Iwona Szczucka, członkami Zarządu : dr Ignacy Kitowski, dr Andrzej Rybak, Zbigniew Lubaszewski. Najważniejsze przedsięwzięcia Towarzystwa to utworzenie PWSZ w Chełmie – 24 lipca 2001 roku, konferencje naukowe, powołanie w 2008 roku Uniwersytetu Trzeciego Wieku, wydawnictwa : Encyklopedia Chełma, czasopisma Sciencia, pisma Kultura Chełmska Kwartalnik Społeczno- Kulturalny i wielu innych publikacji naukowych i związanych z Regionem. Za swoją działalność CHTN otrzymało : Dyplom Zarządu Województwa Lubelskiego z okazji 15 – lecia działalności, ponadto nominację w plebiscycie na najlepszą organizację pozarządową Chełma. Prezes podziękował wszystkim za wspólną pracę , podkreślając , że mamy wśród nas wielu entuzjastów - regionalistów, prezesów: PTTK, Rocznika Chełmskiego , a przede wszystkim zaangażowanych członków Towarzystwa. Następnie zaproponował , by CHTN zaangażował się w przygotowanie interdyscyplinarnej konferencji pod hasłem roboczym „Pomoc dzieciom”, gdyż rok 2018 będzie „ Rokiem dziecka”.
13 czerwica 2017 roku na spotkaniu członków CHTN Iwona Lasek- Surowiec przedstawiła ciekawą prezentację na temat: „Odbudowa bankowości centralnej na ziemiach polskich po odzyskaniu niepodległości”. Na wstępie prelegentka zwróciła uwagę na fakt, że bank centralny odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu państwa. Zapewnia stabilność pieniądza, a tym samym daje podstawy do rozwoju gospodarczego kraju. Bankowość centralna w Polsce sięga 1828 roku, kiedy to powołano Bank Polski z siedzibą w Warszawie. W 1894 roku zlikwidowano bank, a majątek przejął Bank Państwowy Rosji. Kolejną instytucją pełniącą funkcję banku centralnego była Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa powołana w 1916 roku przez władze niemieckie. Emitowała marki polskie w latach 1917 -1923. Po odzyskaniu niepodległości pojawiła się konieczność powołania centralnego banku polskiego. J. Piłsudzki 7 grudnia 1918 roku ustawą wprowadził podstawy prawne do dalszego funkcjonowania Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej jako banku emisyjnego. Marka polska stała się pełnoprawnym środkiem płatniczym. 28 lutego 1919 roku, na mocy ustawy przyszłej polskiej jednostce pieniężnej nadano nazwę – złoty. Mimo, że ideę powołania banku polskiego propagowano w Sejmie kilkakrotnie, jednak dopiero 11 stycznia 1924 roku wydano ustawę „O naprawie skarbu państwa i reformie walutowej” przewidującej m.in. wprowadzenie nowego systemu pieniężnego opartego „na złocie” i powołanie do życia banku emisyjnego jako banku akcyjnego z udziałem państwa. 28 kwietnia 1924 roku Bank Polski SA rozpoczął swoją działalność. Niestety dobry okres rozwoju Banku szybko się skończył. We wrześniu 1939 roku, kiedy nasze państwo zaatakowali Niemcy, władze banku ewakuowały się do Rumunii, a stamtąd do Francji i dalej do Londynu. Okres londyński trwał prawie do początków 1946 roku, kiedy to kierownictwo Banku wróciło do kraju, ale działalności nie wznowiło. Formalnie Bank zlikwidowany został 7 stycznia 1952 roku. Wcześniej PKWN przekształcony w Rząd Tymczasowy RP dekretem z 15 stycznia 1945 roku utworzył Narodowy Bank Polski z mocą emisji nowej waluty – złotego.
Dyskusja zakończyła spotkanie. Iwona Lasek – Surowiec w imieniu Prezesa CHTN Zygmunta Gardzińskiego zamknęła rok akademicki jednocześnie życząc wszystkim udanych wakacji.
16 maja 2017 roku odbyło się posiedzenie członków CHTN w całości poświęcone przygotowaniom do wydania kolejnego tomu Encyklopedii Chełma. Prezes CHTN Zygmunt Gardziński powitał zebranych i poprosił Andrzeja Rybaka głównego redaktora i koordynatora przygotowań o przedstawienie sytuacji w tym zakresie. Andrzej Rybak poinformował zebranych, że na 485 proponowanych haseł, zgłoszonych do opracowania 414 już otrzymał. Każde opracowane hasło ma swoją datę wpływu. Brakuje 71 haseł, wiele z nich jest w ostatniej fazie redakcyjnej, ale nie wpłynęły do koordynatora. Wszyscy zebrani zapoznali się z listą brakujących haseł. Andrzej Rybak zaapelował, by osoby odpowiedzialne za poszczególne działy, typu kultura, szkolnictwo przypomnieli się autorom haseł wyznaczając ostateczny termin wysłania materiałów, a jeżeli one nie wpłyną, proponuje, by zostały przesunięte do kolejnego tomu. Jednak niektóre hasła są bardzo ważne i powinny znaleźć się w tym tomie teraz przygotowywanym. Trzeba więc apelować do autorów haseł, by wywiązali się z przyjętych przez siebie zobowiązań.
Z. Gardziński podziękował za informację i dotychczas wykonaną pracę podkreślając, że trzeba jeszcze zebrać około 50 haseł. Kierownicy działów dostaną materiały swoich wszystkich haseł do wstępnej korekty, a później powinni przejrzeć poloniści i wtedy będziemy wysyłać do wydawnictwa. Czeka więc nas jeszcze dużo pracy. Zarząd CHTN zwróci się z zapytaniem do kilku drukarni, jaki byłby koszt wydania Encyklopedii. Kolejną ważną kwestią jest zdobycie środków finansowych na wydanie kolejnego tomu. Wstępne rozeznanie pozwala stwierdzić, że z grantu miejskiego otrzymamy 5 000 zł, ale będzie brakowało ok. 15 000 zł. Będziemy musieli zabiegać o dodatkowe pieniądze zwracając się do firm, prywatnych sponsorów. Trzeba też będzie opracować specjalny tekst w sprawie wsparcia finansowego przez sponsorów na wydanie kolejnego tomu Encyklopedii Chełma. Na tym zakończono posiedzenie.
25 kwietnia 2017 roku odbyło się kolejne zebranie członków Chełmskiego Towarzystwa Naukowego, na którym dr inż. Ignacy Kitowski przedstawił prezentację na temat: „Konsekwencje wybuchu w elektrowni jądrowej w Czarnobylu”. Na początku prelegent zaznajomił zebranych z budową reaktora jądrowego, schematem reaktora czarnobylskiego i zasadami funkcjonowania elektrowni jądrowej. Wypadek miał miejsce 26 kwietnia 1986 roku na Ukrainie. Była to największa katastrofa w historii energetyki jądrowej. W wyniku awarii skażeniu promieniotwórczemu uległ obszar od 125 000 do 146 000 km2, a wyemitowana z uszkodzonego reaktora chmura radioaktywna rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 000 osób. W Czarnobylu zaplanowano eksperyment, by sprawdzić jak długo w przypadku wyłączenia prądu (wówczas na Ukrainie były bardzo częste) będą działały pompy zasilane energią bezwładności wirnika generatora. Według planu eksperyment miał być przeprowadzony na porannej zmianie i ci pracownicy byli przygotowani, ale wszystko przesunęło się i nocna zmiana nie była w pełni poinstruowana, że eksperyment jeszcze trwa i jak należy dalej postępować. Wcześniej wyłączono automatyczne zabezpieczenie awaryjne, zmniejszono moc reaktora, odcięto dopływ pary do turbin generatorów i mierzono czas ich pracy po odcięciu zasilania. Nowa zmiana zaczęła zwiększać moc, ale generator i chłodzenie było odcięte i moc wzrosła gwałtownie, temperatura również, operatorom nie udało się opanować sytuacji , a automatyczny system bezpieczeństwa był nadal wyłączony.
26 kwietnia godz. 01:24 doszło do eksplozji pary, która wysadziła ważącą 1200 ton osłonę antyradiacyjną pokrywającą reaktor. Potem nastąpiła kolejna eksplozja mieszaniny wodoru z tlenem, a do wnętrza reaktora dostało się powietrze, nastąpił zapłon kilku ton grafitowych bloków izolujących reaktor i do atmosfery dostał się radioaktywny pył. Sytuację trudno było opanować, pojawiło się 30 ognisk pożaru, 8 ton paliwa zostało wyrzucone przez reaktory, uwolniły się wielkie ilości wysoko aktywnych izotopów, w tym CEZ 137. Walka ze skutkami katastrofy była bardzo trudna. Władze chciały choć w części pomniejszyć zagrożenie (na początku ukrywały ten fakt), ale Szwecja i Austria wykryły wybuch i wiadomość poszła w świat. Polska też odnotowała zwiększone promieniowanie, jednak rzecznik prasowy Jerzy Urban uspokajał , że nie ma zagrożenia dla naszego kraju. Biuro Polityczne KC PZPR dopiero w dniu 29 kwietnia zdecydowało, by dzieciom podawać płyn Lugola w 11 województwach północno–wschodnich, a później w całym kraju, a także wstrzymać wypas bydła na łąkach oraz by dzieciom podawać mleko w proszku. Zagrożenie bagatelizowano, co w pasie wschodniej Polski było szczególnie niebezpieczne dla ludzi i środowiska. Strefa wokół Czarnobyla do dziś jest zamknięta, obowiązuje tam zakaz przebywania. Naukowcy badają tereny skażone i potwierdzają, że rośliny i zwierzęta żyjące tam wykazują efekty zatrucia promieniotwórczego, choć w pewien sposób przystosowują się. Badania potwierdzają, że nastąpiły zmiany m.in. ptaki mają znacząco mniejsze mózgi , często zmienione upierzenie - albinizm jaskółek, drzewa rosą wolniej, usychają. Sowa płomykówka, która jest pod ochroną a populacja jej w Polsce spada jest szczególnie narażona, bo żywi się małymi gryzoniami. Teren zamknięty dla ludzi wokół Czarnobyla stał się rezerwatem dla zwierząt. My w Polsce nadal powinniśmy wystrzegać się zbierania grzybów, borówek szczególnie na Suwalszczyźnie. Międzynarodowy Dzień Ziemi -22 kwietnia- jest okazją do poruszania problemów związanych z dbaniem o środowisko, w którym żyjemy, stąd nasz temat, stwierdził dr inż. Ignacy Kitowski. Prezes CHTN Zygmunt Gardziński podziękował prelegentowi i zaproponował kolejne spotkanie 16 maja b.r..
28 marca 2017 roku odbyło się kolejne posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Prezes CHTN mgr Zygmunt Gardziński powitał zebranych i przedstawił prezentację nt: „Problemy ochrony i konserwacji zabytkowych ruin zamku w Krupem”. Historia malowniczo położonych ruin zamku w Krupem sięga średniowiecza - 1492 roku, kiedy Jerzy Krupski herbu Korczak wystawił niewielki zamek obronny. Następnym właścicielem był Samuel Zborowski herbu Jastrzębiec , a później jego potomkowie. Zborowski otoczył zamek murem, dobudował ganki strzelnicze, 4 baszty ozdobione herbem Jastrzębiec oraz wieżę bramną. Dodatkowo zamku broniła fosa i most zwodzony. W 1577 roku zamek w Krupem przeszedł na własność Pawła Orzechowskiego, kasztelana chełmskiego, który rozbudował zamek w renesansowym stylu. W ciągu wieków zamek zmieniał często właścicieli, niszczyły go pożary i najazdy, m.in. Szwedów w 1656 roku. Nowi właściciele Reyowie , potomkowie Mikołaja Reja, podnieśli zamek z ruin ok. 1670 roku i ok. 1780 roku wzniesiono obok zamku dwór zachowany do dziś. W roku 1794 w podniszczonym zamku wybuchł pożar i od tego czasu ulegał on systematycznym zniszczeniom. Pierwsze prace konserwatorskie miały miejsce we wrześniu 1962 roku. Dokonano opisu stanu technicznego, dokonano pomiarów, wzmocniono ściany zewnętrzne, jednak bez dachu i ścian konstrukcyjnych trudno było zabezpieczyć trwale ruiny zamku. Kolejne prace nastąpiły w 1964 roku – wzmocniono ściany przyporami. W latach 1968- 69 Lubelski Oddział PKZ prowadził badania oraz dalsze zabezpieczenia ruin i na zachodniej ścianie umieścił tabliczkę informującą o pracach konserwatorskich w 1969 roku. Ciężka zima na przełomie 1992/1993 roku, a szczególnie silne wiatry spowodowały, że runęła część od strony stawu i ponownie zabezpieczano stronę północną i zachodnią. Obecnie gmina Krasnystaw wykonuje tyko prace porządkowe, ale stara się o duże dofinansowanie na renowację ruin. W 2016 roku za sprawą gminy powstał plan zagospodarowania ruin zamkowych. Nieistniejące mury wraz z bastejami mają zostać odtworzone jako zarys, basteja będzie posiadać taras widokowy, powstać ma sala muzealna, trasa po zamkowych piwnicach, iluminacja nocna. Gotowy projekt techniczny przewiduje, że koszt całej inwestycji wyniesie 9,5 mln zł. Podsumowując dyskusję Z. Gardziński zwrócił uwagę, że te blisko 10 mln zł, które ma dostać gmina Krasnystaw, nie pozwolą na odbudowanie zamku, ale wiele można zrobić, by turyści chętnie odwiedzali te malownicze tereny. Ruiny zamku z XVI wieku położonego miedzy Chełmem a Krasnymstawem to rzadkość na naszym terenie, to ważne dziedzictwo kulturowe. Miejsce owiane licznymi legendami, jeżeli będzie uporządkowane, może stać się ważnym obiektem turystycznym. W sprawach bieżących Prezes Z. Gardziński poinformował, że przygotowywane są wnioski o dofinansowanie różnych działań CHTN, że podjęto starania o wydzierżawienie lokalu dla Towarzystwa w głównym budynku PWSZ - sprawę pilotuje p. Iwona Lasek – Surowiec. Zarząd CTN chce też zwrócić się do dyrektorów instytutów PWSZ z prośbą, by włączyli się do działań na rzecz Towarzystwa i by było można utworzyć sekcje tematyczne, takie jak: pedagogiczną, humanistyczną, nauk rolniczych, społecznych oraz rozbudować sekcję wydawniczą. Na tym zakończono spotkanie.
20 lutego 2017 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Członków Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Prezes prof. dr hab. Andrzej Stępnik powitał zebranych, potwierdził ważność Zgromadzenia i przedstawił porządek obrad. Ważnymi punktami, poza formalnymi, było przedstawienie przez Prezesa „Sprawozdania Zarządu z działalności CHTN za rok 2016” oraz wybory nowego Zarządu. W sprawozdaniu Prezes podkreślił, że w okresie sprawozdawczym odbyło się 9 zebrań Zarządu i członków Towarzystwa, w tym także Walne Zgromadzenie Członków [14 marca 2016 roku]. Podczas zebrań prezentowane były referaty dotyczące haseł do II tomu Encyklopedii Chełma, a także prezentacje różnych badań naukowych, jak np. dr inż. Władysława Bubienia „Tradycje lotnicze Lubelszczyzny w okresie międzywojennym”, Konrad Grocheckiego „Tajemnice ariańskiego wzgórza we wsi Krynica”, dr Ignacego Kitowskiego„ Inwazja obcych gatunków jako globalny problem ekologiczny”, dr Tomasza Dzieńkowskiego „Badania archeologiczne rezydencji królewskiej Daniela Romanowicza na Wysokiej Górce w Chełmie”. Zorganizowano konferencję naukową „Samorząd terytorialny Polski wschodniej wobec wyzwań rozwoju regionalnego” [24 – 25 . 10 . 2016 r W konferencji swoje wystąpienia mieli członkowie towarzystwa: mgr Zygmunt Gardziński, dr Iwona Lasek-Surowiec, prof. dr hab. Waldemar Bednaruk. Kolejnym przedsięwzięciem było zorganizowanie zajęć dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku, a także działalność wydawnicza : „ Scientia ‘’ nr 10, praca pod redakcją dr Iwony Lasek – Surowiec „ 25 lat samorządności”, monografia pedagogiczna w języku angielskim „Vocational Training Some Problems and Contexts” pod redakcją dr H. Bejger i H. Rusyn oraz „Praca opiekuńczo – wychowawcza z dziećmi i młodzieżą” pod redakcją dr H. Bejger i dr R. Kartaszyńskiej. Podsumowując Prezes podkreślił, że działalność CHTN rozwija się, coraz więcej osób interesuje się Towarzystwem, przybywają nowi członkowie, co wyraźnie wskazuje na dobry kierunek działań. W uzupełnieniu sprawozdania wiceprezes Z. Gardziński przedstawił rozliczenie finansowe, które potwierdziła Komisja Rewizyjna. Zarząd uzyskał absolutorium i przystąpiono do wyborów. Prezes prof. dr hab. Andrzej Stępnik poinformował, że nie będzie kandydował na nową kadencję, podziękował wszystkim, a zwłaszcza wiceprezesowi Z. Gardzińskiemu za efektywną pracę i jego zaproponował na prezesa, co zostało jednomyślnie zaakceptowane. Przyjęto uchwałę programową rozszerzając ją o punkt 8 powołanie sekcji tematycznych. Na zakończenie podziękowano prof. dr hab. Andrzejowi Stępnikowi za wkład pracy w rozwój i sprawne funkcjonowanie CHTN, podniesienie rangi Towarzystwa, miłą i merytoryczną atmosferę przez okres prezesowania od 2008 do 2017 roku. Obecne władze CHTN to : Zygmunt Gardziński prezes, Halina Bejger wiceprezes, Iwona Szczucka sekretarz, Iwona Lasek – Surowiec skarbnik, Andrzej Rybak, Ignacy Kitowski, Zbigniew Lubaszewski członkowie Zarządu.
16 stycznia 2017 roku odbyło się kolejne posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego, na którym dr Iwona Lasek-Surowiec prezentowała książkę „25 lat polskiej samorządności. Samorząd terytorialny Europy Środkowo-Wschodniej a model samorządu terytorialnego dla Ukrainy”. Publikacja , pod redakcją prelegentki, stanowi głos w dyskusji podsumowujący ćwierćwiecze zmian ustrojowych w Polsce w obrębie struktur władzy lokalnej, ale także z uwzględnieniem struktur europejskich i ukraińskich. Książka to pokłosie konferencji naukowych przygotowanych przez PWSZ w latach 2015- 2016 [kolejna konferencja jest zaplanowana na rok 2017]. Praca składa się z trzech części i zawiera artykuły przedstawicieli środowiska naukowego oraz praktyków dotyczące historii, tradycji , rozwoju oraz norm prawnych związanych z funkcjonowaniem samorządów terytorialnych. Pierwsza część pracy „ Samorząd terytorialny w Polsce i w Europie” zawiera 14 artykułów, które dotyczą m. inn. polskiej tradycji samorządowej, prawnych aspektów funkcjonowania samorządów, kształtowania się struktur samorządowych. Druga część publikacji zawiera 4 artykuły poświęcone „ Tradycjom samorządowym na Chełmszczyźnie”. Tradycje samorządności na naszym terenie wiążą się z okresem międzywojennym, w którym to prężnie rozwijały się różne organizacje polityczne, społeczne i kulturalne reprezentujące społeczność wielokulturową. Zaangażowanie w sprawy miasta to również okres Komitetów Obywatelskich Solidarność, co miało wpływ na strukturę pierwszych wyborów samorządowych i ukształtowanie wspólnoty samorządowej. Trzecia część zatytułowana „Samorząd terytorialny na Ukrainie. Zamierzenia i możliwości realizacji” to 9 artykułów odzwierciedlających poglądy ukraińskiego i polskiego szkolnictwa wyższego w odniesieniu do tego tematu. Puentą tej części publikacji jest podkreślenie, że współczesna Ukraina mimo determinacji w działaniu, wciąż poszukuje modelu ustrojowego i organizacyjnego dla samorządu terytorialnego. Przedstawione zagadnienia były okazją do ożywionej dyskusji, którą podsumował wiceprezes CHTN Zygmunt Gardziński podkreślając, że Chełm – PWSZ staje się ważnym ośrodkiem badawczym samorządności, co wyraźnie podnosi rangę naszego ośrodka akademickiego.
12 grudnia 2016 roku odbyło się ostatnie w tym roku posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego, które otworzył wiceprezes Zygmunt Gardziński i przedstawił prelegenta Henryka Kucharuka. Prelegent przedstawił opracowane hasło do Encyklopedii Chełma : „Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Chełmskiej”. Zwrócił uwagę, że duży wpływ na rozwój kultury w Chełmie miał okres przedwojenny, tu działał Teatr Amatorski, miesięcznik literacko- kulturalny „Kamena”. Stowarzyszenie swój początek miało w 1957 roku, wówczas działacze – regionaliści, poeci : Longin Jan Okoń, Stanisław Skibiński, Kazimierz Janczykowski, Czesław Twardzik zdecydowali o utworzeniu Koła Miłośników Chełmszczyzny. Z dniem 11. 12. 1959 roku zostało ono przekształcone w Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Chełmskiej. Współzałożycielami, oprócz wymienionych wcześniej osób, między innymi byli: Zbigniew Bejster, Stanisław Dziedzic, Ryszard Królikowski, Władysław Kuchta, Jadwiga Medyńska, Andrzej Piwowarczyk, Kazimierz Eugeniusz Steszuk, Tadeusz Ścibior, Władysław Wolwowicz, Maria Pudełko. Pierwszy Zarząd tworzyli : L. J. Okoń – przewodniczący, Cz. Twardzik – sekretarz, S. Skibiński – skarbnik oraz członkowie: K. Janczykowski, R . Królikowski, W. Kuchta, M. Pudełko. Osobowość prawną Stowarzyszenie uzyskało 27. 02 . 1960 roku z siedzibą w Powiatowym Domu Kultury przy ul. Lubelskiej 4, a później w (Wojewódzkim) Chełmskim Domu Kultury przy placu Tysiąclecia nr 1. Statutowymi zadaniami były: popularyzacja wiedzy o zabytkach, dokumentowanie i propagowanie w społeczeństwie osiągnięć wielu dziedzin działalności w mieście i powiecie, działanie na rzecz pełnego rozwoju kultury w miastach i gminach Ziemi Chełmskiej. Po roku działania Stowarzyszenie miało 100 członków. Po reformie administracyjnej kraju Stowarzyszenie zakresem swojej działalności obejmowało teren województwa chełmskiego i zrzeszało 248 członków, a w ostatnim okresie funkcjonowania 350 członków. Prezesami kolejno byli: Krystyna Drzewińska, Włodzimierz Wolwowicz, Ryszard Królikowski, Wiesław Moskaluk, Michał Paterkowski, a od 1976 roku Tadeusz Sobolewski, Lech Radwański, Ryszard Patkowski. Działało 7 sekcji, a później 10. Wiodącą stała się sekcja literacka, jej przewodniczącym do 1965 roku i w latach 1968 – 1983 był L. J. Okoń, który współpracował z Grupą Literacką „ Pryzmaty ” w składzie: Czesław Twardzik, Zbigniew Waldemar Okoń, Waldemar Jan Morell. Do 1975 roku staraniem sekcji wydano 24 pozycje książkowe, w tym antologie: „Wiersze poetów chełmskich”, „Nasza Pieśń – piosenki kompozytorów i poetów chełmskich”. Oprócz sekcji literackiej działały: muzyczno – śpiewacza - Chór Ziemi Chełmskiej „ Hejnał”, Chełmska Orkiestra Symfoniczna, sekcja teatralna – Teatr Ziemi Chełmskiej, fotograficzna- Amatorski Klub Filmowy „Miś” i Foto- Klub Ziemi Chełmskiej, plastyczna – Klub Plastyków Amatorów oraz sekcje naukowo- historyczna, folkloru i turystyki. Później zlikwidowano sekcję folkloru i turystyki, zaś w sekcji literackiej utworzono podsekcję twórczości ludowej, rozdzielono też sekcję fotograficzną osobno, a filmową osobno i w 1980 roku powołano sekcję taneczną, którą tworzył Zespół Tańca Ludowego Ziemi Chełmskiej. Sekcja muzyczno – śpiewacza propagowała repertuar pieśni ludowych, patriotycznych. W tej sekcji działał chór „Hejnał” założony i prowadzony przez Mieczysława Niedźwieckiego oraz Chełmska Orkiestra Symfoniczna prowadzona przez Mieczysława Niedźwieckiego w latach 1967 – 1970, Antoniego Stelmaszczyka w latach 1970- 1979, Eugeniusza Czarnotę od 1979 roku. Sekcją teatralną kierował Czesław Dopieralski przy dużym współudziale Reginy Możdżeńskiej i Barbary Jaroszek Bodakowskiej. Sekcją filmową kierował Władysław Mroczko, fotograficzną Tadeusz Ścibior i Edmund Fladrzyński, plastyczną Jerzy Grosman, naukowo – historyczną Konstanty Prożogo, podsekcją twórczości ludowej kierował Władysław Kuchta, taneczną sekcją kierował Stanisław Leszczyński, a później Roman i Bożena Jakubowiczowie. Każda sekcja mogła pochwalić się wspaniałymi osiągnięciami takimi jak: koncerty, różne imprezy kulturalne, spektakle, wystawy, sesje naukowe, publikacje. Dużym osiągnięciem Stowarzyszenia było wydawanie jednodniówki „Ziemia Chełmska”. W skład zespołu redakcyjnego wchodzili : K. Janczykowski, L. J. Okoń, S .Skibiński, K. E. Steszuk, L. Eliaszczuk, Z. W. Okoń, M. Korzan, a za oprawę plastyczną odpowiadali : T. Ścibior, J. Grosman. Ukazało się od 1960 roku do 1979 14 numerów oraz jednodniówki jubileuszowe takie , jak: w 1960 roku „Chełmska Szkoła Techniczna” pod redakcją K.E. Steszuka, w 1965 roku „ Luźne kartki z przeszłości i teraźniejszości” pod redakcją W. Pluty, w 1971 roku „W służbie oświaty” pod redakcją Z.W. Okonia, w 1972 roku „Zwierciadło” pod redakcją L. J . Okonia. Ponadto Stowarzyszenie w latach 1989-1993 finansowało Kwartalnik Kresowy „Kamena” wydawany w Chełmie. Ostatnie zebranie Stowarzyszenia miało miejsce 20 . 12. 1992 roku. Ze względu na brak środków finansowych działalność Stowarzyszenia od 1993 roku została bezterminowo zawieszona.
Zbiorowy wysiłek działaczy i członków SMZCH inspirował wielu twórców i przyniósł trwałe efekty w rozwoju życia kulturalnego Chełma. W dyskusji zwrócono uwagę prelegentowi, by dokonał drobnych poprawek mając na uwadze, by materiał był bardziej spójny i uwzględnił fakt , że niektóre materiały będą zawarte w osobnych hasłach.
14 listopada 2016 roku odbyło się posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego poświęcone w całości przygotowaniom do wydania kolejnego tomu Encyklopedii Chełma. Zebranych powitał prezes CHTN prof. dr hab. Andrzej Stępnik podkreślając jednocześnie, że przygotowania do wydania Encyklopedii to najważniejsze zadanie wszystkich członków. Podkreślił, że planujemy jeszcze pod koniec 2017 roku wydać kolejny tom i w związku z tym, musimy mieć opracowane wszystkie hasła i zgromadzone pieniądze. Prezes poprosił, by Andrzej Rybak, który jest koordynatorem przygotowań wydawniczych przedstawił, jak wygląda sytuacja. Andrzej Rybak wyjaśnił, że Kolegium Redakcyjne ustaliło potrzebę opracowania 510 haseł do kolejnego tomu i on do chwili obecnej otrzymał opracowane 302 hasła, ale brakuje 208. Wiele haseł jest w opracowaniu, ale sytuacja nie jest dobra, bo do końca nie wiadomo, ile czasu potrzebują jeszcze autorzy . Na początek podkreślił , że w jego grupie większość opóźniających się osób wypowiedziała się , że kończy już opracowanie i zmieści się w wyznaczonym terminie. Wycofały się jednak osoby , które miały opracować hasła: Festiwal Teatrów Szkolnych „Maska”, Kuratorium Oświaty i Wychowania i do tych tematów zgłosiła się Iwona Szczucka oraz hasła: Studium Wychowawczyń Przedszkoli, Liceum Pedagogiczne, Studium Nauczycielskie i do tych tematów zgłosiła się Klaudia Głaz. Następnie poprosił poszczególnych członków Kolegium Redakcyjnego, by wypowiedzieli się jaka jest sytuacja w ich grupach tematycznych. Głos zabierali Paweł Kiernikowski, Zbigniew Lubaszewski, Zygmunt Gardziński, Zbigniew Okoń podkreślając, że nie wszyscy , którzy się zdeklarowali wcześniej są zainteresowani , trzeba ciągle przypominać, a i tak nie wiadomo , czy się wywiążą z zadań. Zygmunt Gardziński wystąpił z wnioskiem, by zrobić korektę i „niepewnych” zastąpić innymi np. pracownikami z uczelni. W trakcie dyskusji zaaprobowano nowe hasła dotyczące położenia geograficznego Chełma, środowiska przyrodniczego fauny, flory, które mogą opracować pracownicy naukowi na uczelni
Prezes zaapelował, by wszyscy jeszcze raz przeanalizowali przydzielone im hasła, zmobilizowali autorów wyznaczając im konkretne terminy. Podkreślił, że drugim ważnym zadaniem jest zdobycie pieniędzy na wydrukowanie kolejnego tomu. Liczymy na pieniądze z miasta, ale to nie wystarczy, musimy szukać innych źródeł. Prezes zwrócił się do Jana Aranowskiego – przedstawiciela UTW, by zrobił rozeznanie w tej sprawie oraz do wszystkich, by szukali sponsorów.

17 października 2016 roku Przewodniczący CHTN prof. dr hab. Andrzej Stępnik powitał zebranych w nowym roku akademickim 2016/2017 stwierdzając , że rozpoczynamy mocnym akcentem – wykładem dr Tomasza Dzieńkowskiego pracownika naukowego Instytutu Archeologii UMCS na temat : „ Badania archeologiczne rezydencji królewskiej Daniela Romanowicza na Wysokiej Górce w Chełmie w świetle najnowszych badań.” Prelegent swój wykład wzbogacił prezentacją multimedialną, zwracając uwagę, że badania na Górce Chełmskiej trwają już od ponad 100 lat i warto poznać osiągnięcia archeologów. W 1910 roku podjęto pierwsze prace wykopaliskowe w obrębie Wysokiej Górki i odsłonięto prostokątny zarys murów identyfikowany z pałacem księcia Daniela Romanowicza [ XIII w.] oraz relikty dwóch innych budowli – wieży [XI – XII w.?] i cerkwi [XIII w.] Obecność licznych warstw i ślady pożaru uznano za pozostałości starszego grodu oraz jako miejsce plemiennego kultu. Wznowienie prac badawczych nastąpiło w latach 1966 – 1968 . Rozpoznaniem wówczas objęto budowle murowane – wieżę znajdującą się pod fundamentami zburzonej cerkwi św .Cyryla i Metodego, palatium Daniela Romanowicza, relikty cerkwi św. Jana? i mury nieokreślonej budowli. W 1997 roku, po blisko 30 latach, powrócono do badań wykopaliskowych i rozpoznano fosę otaczającą gród oraz studnię położoną w Ogrodzie Maryjnym. Dużą kampanię wykopaliskową zrealizowano w latach 2010 – 2012, a następnie w 2013 i 2015 roku przekopując teren o powierzchni około 500 m2 . Prace prowadzono w ramach interdyscyplinarnego zespołu pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Buko z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W wyniku badań odkryto 8 budowli murowanych [A1, A, B, C – C1, D, E, F , w tym 2 kilkufazowe]. Najstarszą fazę stanowiła prostokątna budowla A1 pełniąca funkcję albo budowli pałacowej [której nie ukończono] albo dziedzińca z wewnętrznymi budynkami. Kolejne obiekty to budowla A identyfikowana ze świątynią Jana Złotoustego? oraz najmniej rozpoznane budowle C i C1 –wstępnie uznawane za dwie fazy wieży. Najwięcej danych pochodzi z badań wieży B, którą wzniesiono na ruinach murów ciosowych. Odkrycie w 2013 i 2015 roku kolejnej budowli kamienno-ceglanej D z murami E i F usytuowanej w części północnej wzgórza wskazuje, iż rejon ten również został objęty monumentalną zabudową. Prace kontynuowano w tej części w 2016 roku. Badanie części południowej Wysokiej Górki potwierdziły nagromadzenie wielofazowej architektury monumentalnej, która funkcjonowała przez blisko 150 lat pomiędzy 3 dekadą XIII wieku. Daniel Romanowicz swoją siedzibę stworzył na miarę europejskich dworów. Wstępne analizy architektoniczne wskazują na powiązania z budowlami na terenie Węgier – rezydencje królewskie w Obudzie i Szekesfehevarze. Ośrodek chełmski tworzył gród z rezydencją książęcą [ od 1253 roku królewską], podgrodziem otoczonym wałem i osadą otwartą – XIII wiek i został opisany na kartach „Kroniki halicko-wołyńskiej”. Chełm nie jest przypadkowym obiektem badań archeologicznych, obecnie nastąpił renesans badań na Lubelszczyźnie, a Chełm był niegdyś dominującym ośrodkiem zasiedlonym jeszcze przed X wiekiem. Planuje się , że badania prawdopodobnie potrwają jeszcze rok i zgromadzony materiał zostanie opublikowany w pozycji książkowej. Wykorzystanie unikatowego charakteru chełmskiego zabytku, który ma wielkie znaczenie dla kultury europejskiej wymaga odpowiedniego zabezpieczenia i wyeksponowania. Podczas ożywionej dyskusji poruszano problemy kresów, różnych wpływów i konfliktów pogranicza.
13 czerwca 2016 roku na zebraniu CHTN przewodniczący prof. dr hab. Andrzej Stępnik powitał zebranych i przedstawił prelegentkę Danutę Iwaniuk –„świat finansów”. Swoje wystąpienie Danuta Iwaniuk rozpoczęła od krótkiej informacji o sobie i swoich związkach z bankowością, a następnie przeszła do zaprezentowania tematu – hasła do II tomu Encyklopedii Chełma „Narodowy Bank Polski Oddział w Chełmie”.
Narodowy Bank Polski został powołany 15 stycznia 1945 roku jako centralny bank emisyjny, wzorowany na statucie przedwojennego Banku Polskiego z rolą NBP jako banku banków. NBP był liczącym się partnerem w zarządzaniu gospodarką narodową, sprawował kontrolę nad całym systemem kredytowym. Oddział NBP w Chełmie powstał w 1950 roku na bazie Kasy Komunalne z siedzibą na ul. Lubelskiej 50. Pierwszym kierownikiem Oddziału w Chełmie był Ludwik Sembruch, który wraz z Tadeuszem Młynarczykiem organizował placówkę. W 1953 roku NBP przejęło od Banku Rolnego kredytowanie spółdzielczości rolniczej oraz nadzór nad gminnymi kasami spółdzielczymi. W okresie 1953- 60 liczba zatrudnionych pracowników wynosiła 35- 40 osób. W 1955 roku Oddział zyskał większą samodzielność organizacyjną, dyrektorem został Michał Popielnicki [1955 -1975]. W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej powstało 49 oddziałów wojewódzkich NBP, w tym również w Chełmie, a nowym dyrektorem został Jan Okoń [1975 – 1988], głównymi księgowymi Alina Chaberko, później Zdzisława Jarek. Wówczas bank zatrudniał 130 osób i podlegały mu placówki we Włodawie, w Krasnymstawie. W 1987 roku w wyniku reformy systemu bankowego wydzielono z banku Powszechną Kasę Oszczędności, a w 1989 roku z części banku utworzono Bank Depozytowo- Kredytowy – komercyjny bank jako oddział z Lublina. Dyrektorem w latach 1989- 1993 był Wincenty Waleczek, zatrudnienie w NBP zmalało do 56 osób. Dalsze zmiany nastąpiły w 1993 roku, na bazie majątku NBP utworzono Polski Bank Inwestycyjny , dyrektorem została Marta Adamiak, zatrudnienie zmniejszyło się do 13 osób. Kolejna reorganizacja była w 1998 roku, NBP w Chełmie został Zespołem Zamiejscowym podlegającym bezpośrednio Oddziałowi Okręgowemu w Lublinie, a z dniem 31. 10. 2002 roku nastąpiła likwidacja NBP w Chełmie.
Ten „suchy” temat wywołał bardzo ożywioną dyskusję o czasach PRL-u i naszej chełmskiej gospodarce sterowanej z Warszawy.
16 maja 2016 roku odbyło się kolejne zebranie członków Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Głównym prelegentem był dr Ignacy Kitowski, który zaprezentował referat dotyczący zagadnień przyrodniczych na temat: „ Inwazja obcych gatunków jako globalny problem ekologiczny”. W imieniu prof. dr hab. Andrzeja Stępnika zebranych powitał Zygmunt Gardziński i przedstawił prelegenta. Dr Ignacy Kitowski na wstępie stwierdził, że jest to ważny problem ekologiczny ,który trzeba monitorować. Obce gatunki zagrażają różnorodności ekologicznej, a czasem nawet zdrowiu mieszkańców danego terenu. Gatunek zagrażający ma szybkie tempo reprodukcji i łatwość rozprzestrzeniania się i zasiedlania danych terenów , co prowadzi do zakłóceń ekologicznych. Naukowcy sporządzili listę 100 gatunków najbardziej inwazyjnych. Wśród nich są np.: jeleń, dzik, wiewiórka szara, makak krabożerny - małpa z rodziny makakowatych, która wdziera się do miast, żółw czerwonolicy - ulubiony zwierzaczek dzieci, który często ucieka do środowiska naturalnego. Handel nim jest w tej chwili zakazany, bo wypiera on naszego żółwia błotnego. Podobnie jest z żółwiem żółtolicym, który kolonizuje określony teren. Ministerstwo Środowiska zakazało sprowadzania ich do Polski. W różnych miejscach na świecie występują zakłócenia , np. : na Wyspie Wniebowstąpienia koty zlikwidowały populację ptaków morskich, wąż brązowy rozprzestrzenił się na wyspach Pacyfiku [zawleczony przez wojsko USA], gatunki afrykańskie ryb kolonizują jeziora amerykańskie [uciekają z hodowli rybackich], szczury , mangusty, dzikie koty likwidują mniejsze ssaki, gady, ptaki. By powstrzymać ten proces prowadzi się drobiazgową kontrolę na lotniskach, głównie pod kontem przewożenia niebezpiecznych lub chronionych gatunków. Trzeba też systematycznie monitorować gatunki pod ochroną, bo np. bobry, gdy ich liczebność nadmiernie wzrosła powodują liczne szkody w środowisku człowieka. Niektóre ptaki i zwierzęta z lasów przenoszą się do miast, gdzie łatwo znajdują pożywienie. Z drugiej strony nie wolno zbytnio ingerować w przyrodę, a zwłaszcza dokarmiać dzikie zwierzęta. Musimy mieć świadomość zmian jakie zachodzą na naszej planecie, a zwłaszcza zmian klimatycznych i nadmiernej chemizacji rolnictwa. Skutki odczuwamy wszyscy – wzrost ilości kleszczy, ginące pszczoły.
W posumowaniu dyskusji Zygmunt Gardziński zapewnił , że tematyka ekologiczna będzie kontynuowana oraz dodał, że jego żółw ma 42 lata i ma się dobrze w środowisku domowym.

11 kwietnia 2016 roku odbyło się zebranie członków CHTN, na którym referat na temat: „Tajemnice ariańskiego wzgórza we wsi Krynica” , wygłosił doktorant w Katedrze historii UMCS w Lublinie Konrad Grochecki. Profesor dr hab. Andrzej Stępnik przywitał zebranych, przedstawił prelegenta. Konrad Grochecki opowiedział o perspektywach badawczych związanych z tą budowlą. Krynica to wieś niedaleko Krasnegostawu, w której znajduje się na wysokości 287,2 m n.p.m wzgórze porośnięte lasem. Na szczycie tego wzgórza, w niedużej odległości od wsi wznosi się górująca nad całą okolicą zagadkowa budowla. Jest to budowla na planie kwadratu, zwieńczona piramidą o wysokości około 15 m. W sumie obiekt ma około 20 m. Przekazy źródłowe mówią, że pomieszczenie było kaplicą grobową, wyznawcy arianizmu podkomorzego chełmskiego Pawła Orzechowskiego zmarłego w 1612 roku. Zabytek był poważnie uszkodzony w czasie ostatniej wojny, obecnie jest w dość dobrym stanie. Budowla poza wartościami historycznymi i kulturowymi ma istotne walory krajobrazowe, kusi swą tajemniczością, przyciąga turystów wędrujących żółtym ariańskim szlakiem. Zabytek ten jest niezwykle cenny, bo unikatowym w skali całego kraju przykładem monumentalnej, pięknej i niepowtarzalnej w swej formie budowli grobowej związanej z polskim ruchem różnowierczym z okresu reformacji. Wypada go zaliczyć stylowo do renesansu, którego pozostałości są tak nieliczne w regionie chełmskim. W 1826 roku Klementyna z Tańskich Hoffmanowa pisała o tych ruinach i zainspirowała nowożytne badania archeologiczne. Budowla ta, chociaż znana jest od dawna, a jej powstanie szacuje się na XVI-XVII wiek, to nie doczekała się dokładnych badań naukowych, a przez wieki narosło wiele podań ludowych. Ludność miejscowa nazywała budowlę „Grobiskiem”, „Arianką” i negatywnie postrzegała to miejsce, na zasadzie nie ruszać „zła” i omijać je z daleka. Współcześnie jest potrzeba badań archeologicznych i historycznych, by opisać ten zabytek. W trakcie dyskusji uzupełniono referat o wiele ciekawostek, między innymi, że prowadzone były badania związane z osiedleniem się w tym rejonie sowy płomykówki. Profesor dr hab. Andrzej Stępnik podsumowując dyskusję zaapelował, by starać się o zabezpieczenie takich zabytków jak ten , czy zamek w Krupem , a także wieża w Stołpiu.
14 marca 2016 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Członków Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Przewodniczący CHTN prof. dr hab. Andrzej Stępnik rozpoczął zebranie w drugim terminie , dwadzieścia minut po 16 –tej, gdyż spośród 50 członków Towarzystwa obecnych było 16 osób. Porządek zebrania został zaakceptowany, na Przewodniczącego został wybrany Zygmunt Gardziński, a na sekretarza Barbara Brach. Do Komisji Uchwał i Wniosków wybrani zostali: Andrzej Rybak i Iwona Szczucka, zaś do Komisji Mandatowo- Skrutacyjnej Halina Bejger i Henryk Kucharuk. Sprawozdanie Zarządu CHTN złożył Przewodniczący Andrzej Stępnik podkreślając, że odbyło się 9 zebrań i Walne Zgromadzenie. Towarzystwo liczy 50 członków, część z nich działa bardzo aktywnie, na zebraniach przedstawiane były referaty głównie poświęcone hasłom przygotowywanej Encyklopedii Chełma- kolejnemu tomowi poświęconemu „ Miejscom”. Na przestrzeni ostatniego roku wydano dwa kolejne numery czasopisma naukowego „ Scientia” nr 8 i nr 9, tomik poezji „Obrazy nadziei” Timura Jalijewa, pracę zbiorowa pod redakcją Beaty Kucharskiej, Agnieszki Piwnickiej –Jagielskiej , Zygmunta Gardzińskiego „ Chełm w literaturze” tom I oraz zorganizowano konferencję międzypokoleniową \ seniorzy z Uniwersytetu III Wieku, pracownicy naukowi PWSZ, studenci PWSZ\ przeprowadzoną po realizacji projektu ministerialnego „Łączymy pokolenia. Bliżej siebie”. Ponadto w ramach UTW utworzono chór, teatr seniorów , nawiązano współpracę z UTW w Łucku. Możemy cieszyć się , że Towarzystwo skupia coraz więcej naukowców i sympatyków krajowych i zagranicznych. Sprawozdanie finansowe złożył Zygmunt Gardziński, z ramienia Komisji Rewizyjnej Danuta Iwańczuk, Sądu Koleżeńskiego Paweł Kiernikowski. Udzielono absolutorium Zarządowi. Dokonano wyborów uzupełniających odnośnie skarbnika i sekretarza- powołano dr Iwonę Lasek –Surowiec na stanowisko skarbnika i mgr Iwonę Szczucką na stanowisko sekretarza. Dyskusja dotyczyła głównie zadań na 2016 rok, a zwłaszcza kontynuacji projektu ministerialnego RITA, opracowaniem którego zajmować się będzie dr I. Lasek- Surowiec oraz rozszerzeniem współpracy z UTW z Łuckiem, a także włączeniem do projektu ministerialnego dalszych gmin , a zwłaszcza Rejowca i Sawina. Priorytetem na bieżący rok będzie przygotowywanie haseł do Encyklopedii Chełma. Dotąd z przydzielonych 474 haseł opracowanych jest 215. Będziemy intensyfikować działania w tym zakresie w 2016 roku.
15 lutego 2016 roku odbyło się kolejne posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Prezes Towarzystwa prof. dr hab. Andrzej Stępnik powitał wszystkich zebranych i przedstawił Stanisława Koszewskiego prelegenta, który przybliżył nam organizowanie i działalność Banku Gospodarki Żywnościowej. Historia Banku wiąże się ściśle z reformą administracyjną w naszym kraju i powołaniem w 1975 roku 49 województw, w tym województwa chełmskiego. Na mocy Ustawy z dnia 12 czerwca 1975 roku Prawo Bankowe utworzono Bank Gospodarki Żywnościowej Oddział Wojewódzki w Chełmie, który już 1 lipca 1975 roku rozpoczął swoją działalność w pomieszczeniach byłego Banku Rolnego przy Placu Niepodległości 1. Zgodnie ze Statutem zadaniem Banku było gromadzenie środków pieniężnych, obsługa finansowo- kredytowa rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, leśnictwa, przemysłu drzewnego oraz obsługa finansowa i kontrolna 22 banków spółdzielczych działających na terenie województwa chełmskiego. W roku 1978 Oddział przeniósł swoją siedzibę do dwóch obiektów: administrację i księgowość do lokalu przy ul. Słowackiego 33, a Wydział Kredytów i Nadzoru przy ul. Pierwszego Pułku Szwoleżerów nr 9. Siedzibę przy ul. Słowackiego rozbudowywano i od grudnia 1981 roku Bank mieścił się w jednym budynku. Jeszcze jedna była zmiana siedziby – 13 maja 1996 roku Bank przeprowadził się do nowego budynku przy ul. Połanieckiej 19. Pierwszym dyrektorem Banku był Antoni Dąbrowski, od 1976 roku Elżbieta Rysak, a od 1978 roku Stanisław Koszewski. Po odejściu Stanisława Koszewskiego na emeryturę w 2002 roku funkcje dyrektorów pełnili: Jacek Matuszak, Piotr Deniszczuk, Marta Sokół- Olszewska, Grzegorz Szymański i od 2010 do dziś Juliusz Palonka. Nie ominęły też Banku różne reorganizacje. W 1994 roku Bank Gospodarki Żywnościowej stracił dotychczasowy charakter państwowo- spółdzielczy i z dniem 10 września otrzymał status Spółki Akcyjnej Skarbu Państwa BGŻ SA. W 2015 roku holenderski Rabobank stał się większościowym akcjonariuszem Banku BGŻ SA i nastąpiła kolejna reorganizacja [kadra zmniejszyła się ze 121 osób w 1999 roku do 20 osób], a Bank otrzymał nazwę BGŻ BNP PARIBAS. Materiały przedstawione przez prelegenta uzupełniała ciekawie prowadzona kronika Banku.
Podsumowując dyskusję prof. dr hab. Andrzej Stępnik stwierdził , że zaprezentowany materiał mieści się w założeniach hasła encyklopedycznego, mówi o naszej historii i roli jaką odegrał Bank w lokalnym środowisku.

18 stycznia 2016 posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego odbyło się z udziałem licznie przybyłych studentów, przyszłych lotników z PWSZ w Chełmie. Wszystkich zebranych powitał mgr Zygmunt Gardziński i przedstawił prelegenta dr inż. Władysława Bubienia emerytowanego lotnika. Wykład „Tradycje lotnicze Lubelszczyzny” przybliżył słuchaczom historyczne wydarzenia związane z rozwojem lotnictwa na naszych ziemiach, głównie w okresie międzywojennym. Rozwój lotnictwa zapoczątkowały pierwsze loty balonem w 1784 roku w Puławach oraz w 1894 roku pokaz przelotu balonem i skok z balonu ze spadochronem w ogrodzie miejskim w Lublinie. W sierpniu 1911 roku w Lublinie odbył się też pokaz lotników rosyjskich. Przylecieli na 5 samolotach i ich akrobacje w powietrzu były nie lada sensacją. Ta dziedzina techniki rozwijała się bardzo szybko. Już w I wojnie światowej brało udział 183 tyś. samolotów. W listopadzie 1918 roku nasze wojska w Małopolsce dysponowały 200 samolotami, z czego tylko 12 było sprawnych, w Wielkopolsce 400 samolotami, ale tylko 30 było sprawnych. Była więc potrzeba ich naprawiania i zaczęły powstawać warsztaty remontowe we Lwowie, Krakowie, Poznaniu, Przemyślu, Lublinie oraz w Warszawie. Prężnie rozwijała się lubelska firma: Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz. W latach 1925- 1927 na licencji włoskiej wyprodukowano w Lublinie 100 samolotów. Głównym konstruktorem był niezwykle uzdolniony inżynier Jerzy Rudlicki. W 1909 roku wykonywał pierwsze loty na szybowcach, jako pilot brał też udział w I wojnie światowej w rosyjskim i francuskim wojsku. Pod jego kierunkiem w lubelskiej firmie skonstruowano 11 prototypów samolotów. Od nazwiska konstruktora miały oznaczenie zaczynające się od R, np. Lublin R VIII, R XII, R IX. J. Rudlicki opracował też pierwsze w kraju wyciągane podwozie. Drugim uzdolnionym konstruktorem samolotów był Jerzy Dąbrowski, który na początku swojej kariery pracował w Lublinie pod kierunkiem Jerzego Rudlickiego. Uczestniczył w konstruowaniu m. Inn. samolotu rozpoznawczo- bombowego Lublin R VII i jego wersji pasażerskiej R IX .Od 1928 roku do wybuchu II wojny światowej pracował w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie. Największym jego osiągnięciem było zaprojektowanie nowoczesnego dwusilnikowego bombowca PZL 37 Łoś. W kampanii wrześniowej w 1939 roku brało udział 50 samolotów R VIII. Samoloty konstruowane pod kierunkiem J. Rudlickiego miały znaczące osiągnięcia, zwłaszcza w lotach długodystansowych.
Lublin może szczycić się faktem, że był pierwszym miastem, w niepodległym kraju, w którym konstruowano samoloty. Kontynuacją tej tradycji może być Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik , która jest głównym producentem śmigłowców. Nasz region ma obecnie także port lotniczy w Świdniku i Centrum Lotnicze PWSZ w Depułtyczach Królewskich.
Po dyskusji ustalono, że kolejne posiedzenie będzie 15 lutego i walne zgromadzenie CHTN 14 marca 2016 roku.
7 grudnia 2015 odbyło się kolejne posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Wszystkich zebranych powitał Prezes Towarzystwa prof. dr hab. Andrzej Stępnik jednocześnie podsumowując dokonania w 2015 roku i podkreślając jak wiele projektów udało się zrealizować, a zwłaszcza te we współpracy z Uniwersytetem Trzeciego Wieku i wydawnicze. Profesor zwrócił uwagę na fakt, że mamy dobrą opinię w środowisku naukowym i coraz więcej osób chętniej współpracuje z CHTN.
Następnie głos zabrali prelegenci Marcin Oskierko i Zygmunt Gardziński referując temat: „Kolegium Pijarów w Chełmie w dobie reform oświatowych w latach 1765-1795”. Referujący przedstawili ciekawe fakty historyczne związane z zakonem pijarów oraz ich osiągnięcia w propagowaniu nowego podejścia do edukacji młodego pokolenia. W II połowie XVII wieku na obszarze Rzeczypospolitej zaczęły powstawać szkoły zakładane przez pijarów [zakon powstał w Rzymie w 1597 roku]. Zakonnicy otrzymali zadanie utworzyć w Chełmie szkołę średnią obok istniejącej w mieście szkoły unickiej. Powołali szkołę w Chełmie w 1667 roku jako piątą na terenie Korony i Litwy. Powołana w 1773 roku Komisja Edukacji Narodowej objęła nadzorem chełmskie kolegium i w roku 1777 szkoła miała status szkoły powiatowej, w której nauka trwała 6 lat[3 klasy każda po 2 lata]. Według założeń KEN celem dydaktyczno - wychowawczym szkoły było kształtowanie ucznia wszechstronnie przygotowanego do życia, o odpowiednim zasobie wiedzy teoretycznej przy równoczesnym posiadaniu umiejętności do praktycznego działania. Wiedza i umiejętności, postawa obywatelska oraz rozumienie potrzeb życia narodowego tworzyły fundament programu nauczania. W programie znalazły się np. ćwiczenia z trygonometrii na terenie miasta, zajęcia praktyczne z ogrodnictwa, rolnictwa oraz ćwiczenia o charakterze sportowo- wojskowym prowadzone przez wojsko.
Ważną postacią w chełmskim środowisku był ks. Samuel Chróścikowski, który pełnił funkcję rektora w latach 1772-1780. Zasłynął też jako autor pierwszego podręcznika fizyki w języku polskim wydanego w Warszawie w 1764 roku pt. „Fizyka doświadczeniami potwierdzona”. Był też autorem kilku podręczników do nauki filozofii. Kolegium było systematycznie wizytowane i oceniane. Ostatnia wizytacja z ramienia KEN miała miejsce w 1793 roku tuż przed upadkiem Rzeczypospolitej i potwierdziła wysoki poziom nauczania, dobre wyposażenie w pomoce naukowe, dobrze wyposażoną bibliotekę. W chełmskiej uczelni nauczano w języku polskim, wprowadzono nowe przedmioty nauczania, kładziono nacisk na naukę przedmiotów przyrodniczo-matematycznych, historię Polski, historię naturalną, która uczyła m. in. jak uprawiać ziemię, jak zakładać ogrody. Zwracali dużą uwagę na rozwój fizyczny ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności wojskowych oraz duchowy rozwój ucznia.
W dyskusji głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Stępnik podkreślając, że edukację zakonników cechowało bardzo nowoczesne myślenie o szkole, o uczniu, o przygotowaniu go do życia. Współcześnie oświata jest ciągle reformowana [ze słabym skutkiem], a głównym celem są założenia propagowane przez KEN i pijarów w dobie oświecenia. W dalszej części dyskusji padły propozycje, by głoszone na posiedzeniach CHTN referaty wydać oraz by zorganizować konferencję naukową poświęconą działalności pijarów na Lubelszczyźnie w oparciu o ich ośrodki w Chełmie, Łukowie, Opolu Lubelskim.
16 listopada 2015 na posiedzeniu Chełmskiego Towarzystwa Naukowego referat na temat „Obraz oprawców z obozów koncentracyjnych” wygłosił Andrzej Dąbrowski. Prelegent zwrócił uwagę na fakt, że nie wszyscy funkcjonariusze w obozach koncentracyjnych byli okrutnymi, bezwzględnymi, sadystycznymi mordercami. Większość podporządkowywała się obowiązującym instrukcjom i regulaminom, wykonywała je z pogardą i okrutną nienawiścią w stosunku do więźniów. SS-man miał być całkowicie wyzbyty litości i ludzkich odruchów. Przedstawiając sylwetki poszczególnych funkcjonariuszy, ich pochodzenie, drogę zawodową prelegent próbował pogrupować ich i zwrócić uwagę na fakt, że często nawet inteligentni, kulturalni ludzie zmieniali swoje przekonania bojąc się śmierci i stawali się zabójcami. Na podstawie relacji więźniów można też było dostrzec osoby o ludzkich odruchach, czy też zupełnie zobojętniałych na to co się wokół nich działo.
W ożywionej dyskusji m. in. głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Stępnik zwracając uwagę, że czyny funkcjonariuszy były motywowane w różny sposób, ale składają się na całość – miliony ludzi zginęło. W dalszej dyskusji podkreślano fakt, że wszystkie działania Niemców były przemyślane i zaplanowane. Jednak w nowym nurcie pojednania nowe pokolenia już inaczej patrzą na okres wojny, bo żyją bardziej codziennością. Powinniśmy sobie zdawać sprawę z tego, że wystarczy zagrożenie życia, by część ludzi zatraciła swoje zasady moralne.
12 października 2015 roku odbyło się inaugurujące nowy rok akdemicki posiedznie CHTN. Referat na temat: „Sto lat istnienia Szkoły Czarnieckiego” wygłosiła Alina Gryzińska. Prelegentka przedstawiła krótki zarys historyczny dotyczący Chełma i historii budynku, w którym mieści się I LO im. Stefana Czarnieckiego. Budynek zaprojektowano w klasycystycznym stylu na planie litery E na potrzeby prawosławnego seminarium duchownego i od 1890 roku rozpoczęły się w nim zajęcia. Przed tym nowoczesnym, 4- kondygnacyjnym budynkiem umieszczono fontannę i rzeźbę – czaplę, która przetrwała i stała się ważnym symbolem dla Czarniecczyków. Rosyjskie seminarium funkcjonowało do 1915 roku, a po opuszczeniu Chełma przez władze rosyjskie gmach zagospodarowali Austriacy, a poźniej Niemcy umieścili w nim szpital wojenny. 15 czerwca 1919 roku budynek stał się siedzibą Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego, szkoły, która powstała w 1915 roku. W niepodległej Polsce szkoła rozwijała się bardzo prężnie. Mówiło się, że pierwszą szkołą w Polsce był Batory w Warszawie, a drugą Czarniecki w Chełmie. Po wybuchu II wojny światowej szkoła została zlikwidowana, a polscy nauczyciele i uczniowie powrócili w jej mury w 1944 roku. Szkoła była i jest znaczącą placówką skupiającą wielu wybitnych nauczycieli, co dało wysoki poziom osiągnięć dydaktycznych i wychowawczych jej absolwentów. 18- 20 września br odbył się X Zjazd Czarniecczyków i została wydana „ Jubileuszowa Księga Pamiątkowa Czarniecczyków 1915- 2015” Tom VII jako kontynuacja przepięknej tradycji szkoły – „Księgi Pamiątkowej Czarniecczyków z 1935 roku” i kolejnych jej tomów powstałych z okazji poprzednich zjazdów absolwentów. W dyskusji podkreślano wpływ szkoły na rozwój kulturalny, naukowy, wydawniczy Regionu. Przez sto lat istnienia szkoły zdobyła sobie ona znaczącą pozycję w środowisku Chełma, województwa i kraju.
15 czerwca 2015 roku na kolejnym posiedzeniu CHTN referat wygłosił Mieczysław Dudek – pedagog specjalny – przedstawiając zagadnienie „Depresyjność wśród młodzieży szkolnej”. Prelegent zapoznał słuchaczy z rozwijającym się problemem depresji wśród dzieci i młodzieży, obowiązującymi w tym zakresie przepisami, podkreślając, że nadal nie ma wypracowanych narzędzi diagnostycznych, a problem narasta wręcz lawinowo. Najważniejsze jest wczesne rozpoznanie depresji, ale najbliższe otoczenie ucznia - nauczyciele, rodzice często nie są w stanie w porę zdiagnozować problemu. Prelegent przedstawił główne powody pogarszającej się sytuacji oraz możliwości pomocy młodzieży. W dyskusji podkreślano, że my członkowie CHTN musimy w różny sposób apelować do władz, do rodziców, do mediów, by propagować uczniom dobre wzorce, prawdziwe autorytety oraz otaczać dzieci i młodzież większą opieką i fachową pomocą. Zamykając dyskusję prof. dr hab. Andrzej Stępnik podziękował prelegentowi za uświadomienie nam wagi problemu, jednocześnie zapewniając, że do tej tematyki będziemy wracać.
11 maja 2015 roku odbyło się posiedzenie Chelmskiego Towarzystwa Naukowego z prelekcją Klaudii Głaz na temat: „Pomiędzy wolnością a systemem śmierci. Doświadczenie wojny w życiu Wiktora Piątkowskiego”. Autorka wystąpienia zajmuje się badaniami dotyczącymi losów więźniów na Zamku w Lublinie i na Majdanku – więźniów związanych z Chełmem. W przedstawieniu sylwetki Wiktora Piątkowskiego ps. Singiel skupiła się głównie na jego przeżyciach związanych z drastycznymi metodami śledczymi gestapo , które poznała z wywiadu wspomnieniowego jakiego udzielił w 1979 roku (wywiad znajduje się w archiwach Majdanka). W. Piątkowski tuż przed wybuchem II wojny światowej był nauczycielem wychowania fizycznego w Państwowej Szkole Rzemieślniczej w Chelmie, w kampanii wrześniowej dzialał w obronie cywilnej Chełma, potem w AK i organizacji wywiadowczej Muszkieterowie. W 1942 roku został aresztowany przez gestapo i uwieziony na Zamku Lubelskim. Następnie został więźniem obozu koncentracyjnego na Majdanku. W obozie związał się z tajną organizacją Orzeł i 28 marca 1944 roku wraz z kilkom więźniami uciekł z obozu. Jego powojenne losy nie były związane bezpośrednio z Chełmem. W ożywionej dyskusji zwrócono uwagę, na konieczność poszerzenia wiadomości o takie prace jak m. in. „ Hitlerowskie więzienie na Zamku w Lublinie” pod redakcją Zygmunta Mańkowskiego oraz biogram opracowany przez W. Kozłowskiego o Wiktorze Piątkowskim zawarty w Encyklopedii Chełma Tom I.
20 kwietnia 2015 roku na kolejnym posiedzeniu Chełmskiego Towarzystwa Naukowego z prelekcją wystąpił dr Paweł Kiernikowski. Przedstawił zagadnienie dotyczące sytuacji szkolnictwa chełmskiego w okresie XX – lecia międzywojennego. Chełm stanowił poważny ośrodek oświatowy – działały przedszkola, szkoły podstawowe 7- klasowe, żydowskie, prawosławne, szkoły średnie. Od 1915 roku działało Gimnazjum im. Czarnieckiego, którym kierował Wiktor Ambroziewicz, a już w listopadzie 1918 roku powstało Męskie Seminarium Nauczycielskie przy ul. Reformackiej, w którym wybitnymi nauczycielami byli: Kazimierz Andrzej Jaworski, Zenon Waśniewski. Od 1919 roku działało Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie kierowane przez dr Jadwigę Młodowską. Była też Szkoła Kolejowa, przeniesiona w 1905 roku z Lublina – płatna, z bursą, a od 1934 roku Państwowe Gimnazjum Kupieckie, Gimnazjum Żydowskie. W 1922 roku ogłoszono ustawę o fnkcjonowaniu szkół państwowych, a już od 1925 r. w Lublinie działało Kuratorium. Rozwój oświaty został przerwany przez wybuch wojny. Temat niezwykle ciekawy wywołał ożywioną dyskusję.
17 kwietnia 2015 roku w Chełmskiej Bibliotece Publicznej odbyła się promocja książki „Chełm literacki XX i XXI wieku” Tom I pod redakcją Longina Jana Okonia i Zbigniewa Waldemara Okonia. Wydawcą jest Stowarzyszenie Rocznik Chełmski i Chełmski Klub Literatów „Osnowa”. Pozycja ta poświęcona jest głównie genezie życia literackiego w Chełmie. Prezentuje także sylwetki i twórczość poetów, pisarzy, muzyków oraz dokonania drukarzy, wydawców tego okresu. Zawiera materiał źródłowy, faktograficzny i kytyczno-literacki ukazujący najwartościowsze zjawiska artystyczne i społeczne zachodzące w chełmskiej literaturze po 1918 roku i na początku XXI wieku.Pozycja ta jest wynikiem pracy wielu autorów, przybliża sylwetki i dokonania ludzi często zapomnianych, wydrzenia kulturalne, historyczne, religijne związane z Ziemią Chełmską.
16 marca 2015 roku odbyło się Walne Zebranie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. W części organizacyjnej przyjęto porządek obrad, wybrano na Przewodniczącego – mgr Zygmunta Gardzińskiego, następnie Komisję Mandatowo- Skrutacyjną, Komisję Uchwał i Wniosków. Prezes ChTN prof.dr hab. Andrzej Stępnik złożył sprawozdanie z działalności Towarzystwa, a mgr Zygmunt Gardziński przedstawił szczegółowe rozliczenie finansowe. Po kolejnych sprawozdaniach: Komisji Rewizyjnej, która złożyła wniosek o absolutorium oraz Sądu Koleżeńskiego dyskusję rozpoczął prof. dr hab. Andrzej Stępnik dziękując wszystkim członkom za aktywność, a szczególnie mgr Zygmuntowi Gardzińskiemu, który pozyskuje dla Towarzystwa środki finansowe i kontroluje ich wydawanie oraz na bieżąco koordynuje pracą. Podkreślił, że wyrazy wdzięczności i uznania należą się wielu członkom, którzy piszą, publikują swoje prace, dbają o dorobek CHTN, jak na przykład: Halina Bejger, Renata Kartaszyńska, Małgorzata Łobacz, Adam Kędzierawski. Prezes Towarzystwa podkreślił, że członkowie są twórczy, chętnie dzielą się swoim dorobkiem naukowym, artystycznym czy publicystycznym. Zygmunt Gardziński podziękował prorektor PWSZ Beacie Fałdzie za pomoc i wspieranie CHTN. W dalszej dyskusji zwrócono uwagę na konieczność wzbogacenia oferty naukowej o wystąpienia szerszej grupy naukowców z recenzjami swoich prac, referatami czy prelekcjami na forum Towarzystwa. Ten postulat dodano do Uchwały programowej, która ukierunkuje prace na kolejny rok.
23 lutego 2015 roku na posiedzeniu Chełmskiego Towarzystwa Naukowego, obok spraw organizacyjnych, swoją prelekcję na temat: „Ludność ukraińska w powiecie chełmskim” wygłosił Henryk Kucharuk. Ziemia chełmska z racji swojego położenia była obszarem wzajemnego przenikania wpływów polskich i ukraińskich oraz wielu konfliktów. Ruchy przesiedleńcze i z tym związane problemy spowodowane były sytuacją polityczną, co znajdowało odbicie w życiu całej naszej społeczności.
27 stycznia 2015 roku otwarto nową część Chełmskiej Biblioteki Publicznej, z której mogą być dumni Chełmianie. Przestrzenie, wystrój, ciekawe rozwiązania sprzyjać zapewne będą propagowaniu czytelnictwa i organizowaniu różnego rodzaju wystaw, konferencji, spotkań. Chełmskie Towarzystwo Naukowe, które ściśle współpracuje z placówką, gratuluje Kierownictwu Biblioteki nowocześnie wykończonego skrzydła i liczy na dalszą ożywioną współpracę.
19 stycznia 2015 roku odbyło się kolejne posiedzenie Chełmskiego Towarzystwa Naukowego. Głównym punktem programu był wykład Zbigniewa Lubaszewskiego na temat : „Społeczność żydowska w Chełmie w latach 1918 – 1939”. Prezentacji i bardzo ożywionej dyskusji przysłuchiwała się liczna grupa studentów PWSZ w Chełmie.

22 listopada 2014 roku o godzinie 7. 40 w TVP 1 wyemitowany był program poświęcony Uniwersytetowi III Wieku przy PWSZ w Chełmie w ramach cyklu „Czas dla Ciebie” Motywator 60+ z hasłem „Ciekawi, radośni, aktywni”. To niezwykłe wydarzenie, gdyż cała Polska mogła o nas usłyszeć i zobaczyć Chełm, piękne budynki PWSZ, otoczenie Uczelni. Pokazane też były różne zajęcia na Uczelni i w Muzeum Ziemi Chełmskiej. Z wypowiedzi Barbary Brach i innych studentów wynikało, że zajęcia dla seniorów są bardzo różnorodne i ciekawe, że uczestniczą w nich z przyjemnością i wielkim zainteresowaniem. Zajęcia są nieodpłatne i wspaniale poszerzają wiedzę , pobudzają aktywność umysłową oraz fizyczną. Barbara Brach udostępniła też bogatą kronikę UTW. Głos również zabierał koordynator z ramienia Uczelni mgr Zygmunt Gardziński oraz rektor PZWS w Chełmie prof. Józef Zając , którzy podkreślali fakt, że UWT zapewnia wszechstronny rozwój seniorom i szersze spojrzenie na świat, co w dobie tak szybkiego rozwoju nauki, zwłaszcza techniki jest niezwykle ważne. Prof. Józef Zając dodał, że to jeden z najbardziej udanych pomysłów innowacyjnych w edukacji. Możemy być dumni i że mieliśmy się czym pochwalić, i że w Telewizji można było obejrzeć bardzo ciekawy program. Program o nas.

10 października 2014 roku w Chełmskiej Bibliotece Publicznej odbyła się prezentacja tomiku fraszek „W barwach życia” Adama Kędzierawskiego członka CHTN. Tomik ma piękną oprawę plastyczną opracowaną przez Zygmunta Michalskiego. Uroczystość zaszczycili przedstawiciele władz miejskich, przyjaciele, rodzina, znajomi. Chór Hejnał dyrygowany przez Danutę Bałkę- Kozłowską przy akompaniamencie Bogdana Depty uświetnił spotkanie. Autor zaprezentował wiele swoich fraszek podkreślając, że zrodziły się z obserwacji współczesnej rzeczywistości, własnych doświadczeń i przemyśleń. Poprzez fraszki autor zwraca uwagę czytelników, że człowiek bez poszanowania uniwersalnych wartości gubi się, natomiast dzięki pracy nad sobą pielgrzymuje do bogatszej osobowości. W ożywionej dyskusji podkreślano fakt, że autor potrafił w lapidarnej formie, najczęściej dystychu lub jednego wersu, przy prostocie języka zawrzeć bogatą treść i silny ładunek satyryczny. Ciekawym uzupełnieniem spotkania jest zamieszczona w Res Humanum (nr 6 z 2014r) recenzja Andrzeja Biernackiego krytyka literackiego, który pisze: „ Adama Kędzierawskiego twórczość fraszkopisarska zdaje się płynąć rwącym strumieniem z niepokoju o świat, który nas dziś otacza, o los człowieka w świecie i troski o jego przyszłość”.

31 maja 2014 roku w Centrum Kultury Filmowej w Kinie Zorza na XLII uroczystej sesji VI kadencji Rady Miasta Chełm Chełmskie Towarzystwo Naukowe otrzymało z rąk pani Prezydent Agaty Fisz wyróżnienie w konkursie dla organizacji pozarządowych, które wyróżniały się w działaniach na rzecz społeczności lokalnej w 2013 roku. Fakt ten świadczy o tym, że Stowarzyszenie zajmuje ważne miejsce wśród instytucji zajmujących się nauką, pokazuje profesjonalizm w organizacji konferencji naukowych, w przygotowywaniu wydawnictw naukowych, nowatorskich inicjatyw, takich jak czasopismo naukowe Scientia czy Encyklopedia Chełma.

9 grudnia 2013 roku Chełmskie Towarzystwo Naukowe zorganizowało Jubileusz 50 – lecia pracy twórczej Zbigniewa Waldemara Okonia poety, pisarza, członka CHTN. Zebranych powitał prof. dr hab. Andrzej Stępnik, a laudację wygłosił Jerzy Grosman przedstawiając drogę twórczą i zawodową, przyznane nagrody i odznaczenia poety Ziemi Chełmskiej, pisarza i regionalisty. Jubilat szczegółowo zaprezentował swoją ścieżkę zawodową oraz dokonania twórcze. Wśród życzeń, gratulacji od pani Prezydent Agaty Fisz, rektora PWSZ prof. Józefa Zająca miłym akcentem było wystąpienie nestora chełmskich poetów, a jednocześnie stryja poety Jana Longina Okonia. Jubilat podziękował za kwiaty, życzenia, prezenty, tort oraz wręczał uczestnikom swoją powieść „Kawaleria Dziadka Tudreja” wpisując dedykacje.

21 września 2012 roku Chełmskie Towarzystwo Naukowe wraz z Uniwersytetem III Wieku wzięło udział w prezentacji organizacji pozarządowych w chełmskiej sali MOSiR. Chełmskie Towarzystwo Naukowe przedstawiło własne wydawnictwa naukowe poświęcone chełmskiej problematyce, a przedstawiciele UTW wyłożyli do wglądu Kronikę UTW. Przedstawiciele zachęcali zwiedzających do zapoznania się ze zgromadzonymi materiałami oraz propagowali swoje przedsięwzięcia.