Poradnia Językowa

Temat:
Czy wyrażenie
Pytanie:	napisał: malamartucha97
Chciałabym dowiedzieć się, czy wyrażenie 'miło się rozczarować', jest wyrażeniem poprawnym i czy można go używać jako normę wzorcową?
Odpowiedź:	ostatnia edycja: Agnieszka Piwnicka-Jagielska
Zwrot ten zawiera wewnętrzną sprzeczność. Rozczarować się to tyle, co ‘zawieść się na kimś, na czymś; doznać uczucia zawodu z powodu tego, że coś się nie spełniło, że jest gorzej, niż można się było spodziewać; że nie spełniły się marzenia itp.’, a słowo mile odnosi się do czegoś odczuwanego jako przyjemne, miłe, dobre, co sprawia nam zadowolenie, co cieszy’. W tym wypadku lepsze byłyby konstrukcje niemile się rozczarować oraz być niemile rozczarowanym, gdyby nie jedno „ale”… Otóż przysłówek niemile jest tu zbyteczny (wręcz niepoprawny) Prof. Andrzej Markowski ma w tej kwestii inne uzasadnienie. Otóż uważa on, że jeśli ktoś świadomie posługuje się omawianymi zwrotami, to możliwe, iż chce zaskoczyć słuchacza niespotykanym połączeniem wyrazowym (oksymoron) albo użył języka w sposób żartobliwy. Z kolei prof. Witold Doroszewski twierdził, że przysłówek mile (albo przyjemnie) dlatego występuje ze słowem rozczarować, że nie ma czasownika, który by zawierał treść wprost przeciwną. Pierwotnie oczarować znaczyło ‘rzucić czary na kogoś, urzec czarami’, a więc rozczarować − ‘uwolnić od rzekomych czarów, uroków’. Połączenie wówczas określenia przysłówkowego o znaczeniu dodatnim z czasownikiem rozczarować (ale tak właśnie rozumianym) było możliwe. Jeśli ktoś w swoim mniemaniu przezwyciężył na przykład działanie czarów, to doznawał uczuć przyjemnych i mógł powiedzieć: Szczęśliwie się rozczarowałem. Rozczarować się to dzisiaj wyłącznie ‘zawieść się na kimś, na czymś’. Lepiej jest zrezygnować z połączeń słów wykluczających i bezpieczniej mówić czy pisać: jestem mile zaskoczony. A jeśli już roztrząsamy dziwne gramatyczne związki wyrazowe, wspomnijmy jeszcze o wyrażeniach wcale ładna kobieta, wcale pokaźna suma pieniędzy; wcale skromny posag. I w tym wypadku powstaje pytanie: Czy wyraz wcale może być używany w połączeniach z określeniami o treści pozytywnej? Przecież znaczy ‘bynajmniej, w ogóle’? Zawsze na pytanie: Źle się poczułeś? odpowie się: − Wcale nie (a nie: Wcale!). Otóż w przeciwieństwie do zwrotu mile się rozczarować wyrażenie wcale ładna kobieta itp.… nie jest błędne, ponieważ wcale miało w dawnych stuleciach inny sens, znaczyło ‘w całości, zupełnie, całkowicie’. Nic dziwnego, że posługiwano się nim nawet z czasownikami twierdzącymi, np. Już wcale (czyli: całkowicie) zwątpiłam, że przyjedziesz; Wcale (czyli: zupełnie) o mnie zapomniałeś, ty draniu!; Trochę pan zeszczuplał, ale z tą brodą jest panu wcale (czyli: w całości) do twarzy.